3 - Leren van maatwerk: "Beleid kent veel links met maatwerk"
Op de Dag van het Beleid verzorgde programmabureau Werk aan Uitvoering (WaU) samen met de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en de gemeente Tilburg de workshop Leren van Maatwerk voor 30 beleidsmakers van diverse ministeries. Monique Frans, regisseur Maatwerk bij WaU, vertelt over deze leerzame workshop.
Beleid kent veel links met maatwerk
“Ik vond het sprekend dat al tijdens het ochtendprogramma duidelijk bleek dat beleid veel meer links met maatwerk heeft dan de aanwezige beleidsmakers zich waarschijnlijk realiseerden. Het Beleidskompas zit natuurlijk helemaal aan het begin van het proces. Waar je vanuit de bedoeling en met medeneming van de perspectieven van mensen en bedrijven op een betere manier beleid kunt ontwikkelen. En als het niet zo uitpakt als het bedoeld is, dan heb je de optie om de wet- of regelgeving bij te stellen. Ik hoop dat op deze wijze beleid te maken en aan te passen ertoe leidt dat de noodzaak van maatwerk daardoor uiteindelijk kleiner zal worden.”
Sluitstuk én begin van dienstverlening
“Ik ben erg blij met de samenwerking met DUO en de gemeente Tilburg. Zonder hen hadden we deze workshop niet zo sterk kunnen geven; door de voorbeelden te geven, krijgt maatwerk een gezicht. Om het goede gesprek met elkaar te voeren, stonden we eerst stil bij de definitie van maatwerk. Het overgrote deel van de Nederlandse bevolking kan goed uit de voeten met de grootschalige, geautomatiseerde processen van dienstverlening. Niettemin blijkt dat sommigen ondersteuning nodig hebben; zij krijgen dienstverlening op maat. Waar die geen uitkomst biedt, omdat er een situatie ontstaat die niet volgens de bedoeling van de wet of regeling is, heb je maatwerk nodig.
Maatwerk is het sluitstuk van onze dienstverlening en tegelijkertijd ook het begin ervan, omdat we met zijn allen erg veel kunnen leren van maatwerk. Over de specifieke casus waar het om gaat, wat we daar in samenwerking anders of beter kunnen doen. Een niveau verder kijk je dan of er mensen en situaties zijn die vergelijkbaar zijn, bijvoorbeeld qua omstandigheden."
Focus op onderliggende oorzaken
De focus van de workshop lag op de onderliggende oorzaken waardoor maatwerk nodig is. Als dat in wet- of regelgeving of in onze beleidsregels zit, hoe kunnen we die dan bijstellen? Door maatwerk zo te beschouwen, kom je weer bij het begin van het proces, waarvoor het Beleidskompas is ontwikkeld.”
“Maatwerk vergt veel van medewerkers die zich daarmee bezighouden. De pijn in een concrete casus zie en voel je als betrokken medewerker zelf ook. Om veel energie te steken in de onderliggende oorzaak, dat vraagt meer en is nog een stuk taaier. Het is erg fijn als je uiteindelijk constateert dat die wordt aangepakt.
Een goed voorbeeld is de recente Stand van de Uitvoering van de Belastingdienst, waarin is aangegeven dat 51% van de knelpunten uit hun eerste Stand van de Uitvoering is aangepakt en opgelost. Voor dat aanpakken en oplossen heb je beleidsmakers hard nodig.”
Parallellen maatwerk en Beleidskompas
“Er zijn veel overeenkomsten tussen maatwerk en het Beleidskompas. Van de tien bouwstenen van maatwerk is leren er één. Een andere is het afwegen op basis van de verschillende perspectieven – dat zit allebei ook in het Beleidskompas. Ook bij het element cultuur zie je die parallel: mensen en bedrijven centraal stellen vanaf het begin vraagt een andere manier van werken.
We zien dat er vanuit gemeenten en uitvoeringsorganisaties veel aandacht is voor maatwerk en voor het leren van maatwerk. Tegelijkertijd is er volgende stap nodig, namelijk om dit leren van maatwerk nog meer structureel te gaan doen. Overal merken wij dat storytelling over het verhaal achter de casus daarbij hét instrument is om de ogenschijnlijk verschillende werelden van beleid en uitvoering met elkaar te verbinden. Mensen en bedrijven staan centraal in onze dienstverlening, voor hen doen we dit.”